ތަޢުޒިޔާ

عَنْ أُسَامَةَ بْنِ زَيْدٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: «كُنَّا عِنْدَ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَأَرْسَلَتْ إِلَيْهِ إِحْدَى بَنَاتِهِ تَدْعُوهُ وَتُخْبِرُهُ أَنَّ صَبِيًّا لَهَا – أَوِ ابْنًا لَهَا – فِي الْمَوْتِ، فَقَالَ لِلرَّسُولِ: ارْجِعْ إِلَيْهَا، فَأَخْبِرْهَا أَنَّ: لِلَّهِ مَا أَخَذَ، وَلَهُ مَا أَعْطَى، وَكُلُّ شَيْءٍ عِنْدَهُ بِأَجَلٍ مُسَمًّى».

[مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ] 

އުސާމާ ބުން ޒައިދު رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެންވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. “ތިމަންބޭކަލުން ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ އަރިހުގައި ތިއްބެވީމެވެ. ފަހެ، އެކަލޭގެފާނުގެ ދަރިކަނބަލަކު (އެބަހީ: ޒައިނަބުގެފާނު)، އެކަލޭގެފާނު ވަޑައިގެންދެއްވުން އެދި ދެންނެވުމަށާއި، އެކަމަނާގެ ކުޑަ ދަރިކަލުން – ނުވަތަ ފިރިހެން ދަރިކަލުން – މަރަށް ޙާޟިރުވެފައިވާ ޚަބަރު އެކަލޭގެފާނަށް ދެއްވުމަށް، އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހަށް މީހަކު ފޮނުއްވިއެވެ. ފަހެ، އެކަމަނާ ފޮނުއްވި މީހާއަށް އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. 

"އެކަމަނާގެ އަރިހަށް އެނބުރި ދާށެވެ. އަދި އެކަމަނާއަށް ޚަބަރުދެއްވާށެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ﷲ ހިއްޕެވި އެއްޗެއްވަނީ އެއިލާހަށެވެ. އަދި އެއިލާހު ދެއްވި އެއްޗެއްވެސްވަނީ އެއިލާހަށެވެ. އެއިލާހުގެ ޙަޟްރަތުގައި ކޮންމެ އެއްޗަކަށްވެސް ކަނޑައެޅިގެންވާ އަޖަލެއްވެއެވެ.”

[ރިވާކުރެއްވީ އިމާމް ބުޚާރީ އާއި މުސްލިމް رحمهما الله]

ނޯޓް: މުސްލިމަކު މަރުވުމުން، އެކަމުގެ ސަބަބުން ހިތާމަވެރިކަން ލިބިފައިވާ މީސްތަކުންނަށް ތަޢުޒިޔާކިޔުމުގެ ގޮތުން ކޮށްދޭންވީ ދުޢާއަކީ މިއެވެ. 

އިބްނު ޢުޘައިމީން رحمه الله ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ.  

"ތަޢުޒިޔާ ކިޔުމަށް އެންމެ ރަނގަޅު ލަފްޒަކީ ސުންނަތުގައި އައިސްފައިވާ ލަފްޒެވެ. އެއީ: 

لِلَّهِ مَا أَخَذَ، وَلَهُ مَا أَعْطَى، وَكُلُّ شَيْءٍ عِنْدَهُ بِأَجَلٍ مُسَمًّى އެވެ. " 

މާނައީ: ހަމަކަށަވަރުން ﷲ ހިއްޕެވި އެއްޗެއްވަނީ އެއިލާހަށެވެ. އަދި އެއިލާހު ދެއްވި އެއްޗެއްވެސްވަނީ އެއިލާހަށެވެ. އެއިލާހުގެ ޙަޟްރަތުގައި ކޮންމެ އެއްޗަކަށްވެސް ކަނޑައެޅިގެންވާ އަޖަލެއްވެއެވެ."  

މައްޔިތާ ވަޅުލުމަށްފަހު މައްޔިތާއަށް ކުރާ ދުޢާ 

كَانَ النَّبَيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ إِذَا فَرَغَ مِنْ دَفْنِ الْمَيَّتِ: وَقَفَ عَلَيهِ، فَقَالَ: «اسْتَغْفِرُوا ﻷِخِيكُمْ، وَسَلُواْ اللهَ لَهُ التَّثْبِيْتُ؛ فَإِنَّهُ ٱﻵَنَ يُسْأَلُ».  

[رواه الْحَاكِمُ] 

މައްޔިތާ ވަޅުލާ ނިމުމުން، ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم އެ ޤަބުރުގެ ކައިރީގައި މަޑުކުރައްވައެވެ. ފަހެ، އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘްކުރައްވައެވެ. "ތިޔަބައިމީހުންގެ އަޚާއަށް ފާފަފުއްސަވާދެއްވުން އެދި ދަންނަވާށެވެ. އަދި އޭނާއަށް ޘާބިތުކަންދެއްވުން އެދި ﷲ ގެ ޙަޟްރަތުގައި ދަންނަވާށެވެ. ފަހެ، ހަމަކަށަވަރުން މިހާރު އޭނާއާ އެބަ ސުވާލުކުރެވެއެވެ. (އެބަހީ: މަލާއިކަތުން މައްޔިތާއާ އެބަ ސުވާލުކުރައްވައެވެ.)"

[ރިވާކުރެއްވީ ޙާކިމް رحمه الله] 

ޤަބުރުސްތާނަށް ޒިޔާރާތްކުރާއިރު ކިޔާ ދުޢާ 

عَنْ  بُرَيْدَةَ  رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: «كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُعَلِّمُهُمْ إِذَا خَرَجُوا إِلَى الْمَقَابِرِ: السَّلَامُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الدِّيَارِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ، وَالْمُسْلِمِينَ، وَإِنَّا إِنْ شَاءَ اللَّهُ لَلَاحِقُونَ، أَسْأَلُ اللَّهَ لَنَا وَلَكُمُ الْعَافِيَةَ».  

[رواه مُسْلِمٌ] 

ބުރައިދާ رضي الله عنه ވިދާޅުވިއެވެ. "ޤަބުރުސްތާނަށް ޒިޔާރާތްކުރަން ދާއިރު (ކިޔާ ދުޢާ)، ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم މީސްތަކުންނަށް އުނގަންނަވައިދެއްވިއެވެ." (އެއީ): 

السَّلَامُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الدِّيَارِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ، وَالْمُسْلِمِينَ، وَإِنَّا إِنْ شَاءَ اللَّهُ لَلَاحِقُونَ، أَسْأَلُ اللَّهَ لَنَا وَلَكُمُ الْعَافِيَةَ.

މާނައީ: "ޤަބުރުސްތާނުގައި ތިބި އެންމެހާ މުސްލިމުންނާއި މުއުމިނުންނަށް ސަލާމަތްތެރިކަން ހުއްޓެވެ. ﷲ އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ ތިމަންމެންނަކީ  ތިޔަބއިމީހުންނާއި ބައްދަލުކުރާނޭ ބަޔަކީމުވިއެވެ. ތިމަންމެންނާއި ތިޔަބައިމީހުންނަށް ޢާފިޔަތަށް އެދި ﷲ ވެ ޙަޟްރަތުގައި ދުޢާ ދަންނަވަމެވެ."

[ރިވާކުރެއްވީ އިމާމް މުސްލިމު رحمه الله]

___________________________________

الأذكار والآداب – ޝައިޙް ޢަބްދުލް މުޙްސިން ބުން މުޙައްމަދު އަލްޤާސިމް حفظه الله  –

- އައްޝައިޚް ޙުސައިން ޠާރިޤް